Carską salonką

Historia kolei docierającej na tereny położone nad dzisiejszym Jeziorem Zegrzyńskim sięga końca XIX w. W latach 1896-1897 wybudowano linię szerokotorową ze stacji Jabłonna (dzisiejsze Legionowo) do Zagrobów (dzisiejszego Zegrza Płd.) będącą odgałęzieniem Kolei Nadwiślańskiej. 21 sierpnia 1897 r. trasą  zbudowaną wyłącznie dla potrzeb wojskowych przejechał pociąg z carem Mikołajem II, który wizytował właśnie otwartą twierdzę w Zegrzu. Tory kończyły się w Zagrobach, a przez Narew można było przedostać się po dwóch mostach wybudowanych w tym samym czasie, w tym jednym przeznaczonym dla kolejki wąskotorowej łączącej koszary w Zegrzu Płd. z koszarami i fortami w Zegrzu. Po moście tym pozostały malownicze przyczółki.

Marecką wąskotorówką

Tuż przed wybuchem I wojny światowej władze rosyjskie rozpoczęły przygotowania do zbudowania wojskowej linii wąskotorowej z Zagrobów (Zegrza Płd.) do Strugi i dalej do Kawęczyna i Wawra, wzdłuż drogi rokadowej łączącej forty Warszawskiego Rejonu Umocnionego. Wybuch wojny przerwał prace, ale już w 1916 r. okupujący ten teren Niemcy oddali do użytku linię do Strugi, tym samym włączając ją do sieci mareckiej kolei wąskotorowej. Tory końcowe znajdowały w Zegrzu Płd. jednak były położone bliżej obecnej ulicy Warszawskiej niż istniejąca wówczas stacja kolei. Po linii wąskotorowej został do dziś łukowy nasyp znajdujący się tuż nad brzegiem Zalewu w pobliżu ronda w Zegrzu Płd. Trasa do Strugi obsługiwała także ruch pasażerski. Działała do 1923 r., a następnie została rozebrana.

Podmiejskim

Jeszcze w czasie I wojny światowej, a potem w II RP i po II wojnie światowej kursowały pociągi pasażerskie z Zegrza Płd. przez Legionowo do Warszawy Gdańskiej po trasie zbudowanej przez Rosjan w XIX. w. W 1974 r. linię zelektryfikowano. Trasa miała duże powodzenie, bo stanowiła dogodny dojazd nad utworzony w 1963 r. Zalew Zegrzyński (Jezioro Zegrzyńskie). Na przełomie lat 80. i 90. pociągi podmiejskie jeździły do Legionowa, Warszawy Gdańskiej, a nawet do stacji Warszawa Wola (250 m od dworca Warszawa Zachodnia, obecnie to peron tego dworca). Ruch pasażerski zamknięto w 1994 r., podobno ze względu na małą rentowność. W  2005 r. rozebrano trakcję elektryczną od stacji Wieliszew do Zegrza Płd., budynek stacyjny w Zegrzu Płd. a nawet ostatni odcinek torów (przy stacji). Część terenu w pobliżu linii wydzierżawiono spółce „Fermata”, która zajęła także fragment torowiska.

Szynobusem

Warto wspomnieć o odnodze linii zegrzyńskiej oddanej do użytku w 1936 r., rozpoczynającej się za ówczesnym przystankiem Poniatów (obecnie Michałów-Reginów) i za dzisiejszą stacją Wieliszew. Nowy trakt kolejowy wiódł  przez Nieporęt i Radzymin do Tłuszcza. Linię zelektryfikowano w 1972 r. Ruch pasażerski działał na niej do 2000 r. W latach 2006-2008 Koleje Mazowieckie uruchomiły na tej trasie sezonowe kursy pasażerskie obsługiwane przez szynobus „Zegrzyk”. Od 2011 r. trasą jeżdżą szynobusy na „egzotycznej” linii Sierpc – Nasielsk – Legionowo – Warszawa – Legionowo – Nieporęt – Tłuszcz.

SKM-ką ?

Pomysły na reaktywację linii pasażerskiej do Zegrza Płd. pojawiły się już w 2005 r., niedługo po utworzeniu spółki Koleje Mazowieckie. W 2010 r. udało się uruchomić linię Szybkiej Kolei Miejskiej S9 z Warszawy Gdańskiej do stacji Wieliszew, jednak było to ciągle w odległości kilku kilometrów od Zalewu. Temat wydłużenia linii do Zegrza Płd. powracał potem kilkakrotnie, między innymi w latach 2012  i 2014, czemu towarzyszyły intensywne starania władz powiatu legionowskiego.

Szansa na odtworzenie linii do Zegrza Płd. jest dziś większa niż kiedykolwiek. Na początku listopada 2014 r. PLK, PKP i Urząd m. st. Warszawy podpisały list intencyjny, w którym została wspomniana możliwość wydłużenia kursów SKM z Wieliszewa do Zegrza Płd. W projekcie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 zarezerwowało duże środki na inwestycje związane z koleją. 15 grudnia 2014 r. powiat rozwiązał umowę z firmą Logis (skład samochodów) zarządzającą terenem tuż przed stacją kolejową w Zegrzu Płd.  Pozostaje mieć nadzieję, że w perspektywie kilku lat na Zalew znowu ruszy pociąg.