Umocnienie Duże, dziewiętnastowieczny fort rosyjski położony w Zegrzu tuż obok drogi krajowej nr 61, zwycięsko przeszedł przez wszystkie wojny. Wygrał nawet walkę z potężnym Narodowym Bankiem Polskim. Zmęczony ponad stuletnim stawianiem oporu, czeka obecnie na dobrego opiekuna.

Starynkiewicz wybudował

Fort powstał w latach 1890-1895 w czasie budowy rosyjskiej twierdzy w Zegrzu. Pracami budowlanymi kierował gen. Olimpiusz Starynkiewicz, rodzony brat zasłużonego prezydenta Warszawy gen. Sokratesa Starynkiewicza. Obiekt o powierzchni 38 ha składał się z kilkudziesięciu elementów ziemnych i betonowych. Przetrwał w stanie nienaruszonym I i II wojnę światową oraz wojnę polsko-rosyjską 1920 r. Po II wojnie światowej stał się tajnym stanowiskiem dowodzenia „Orion” ze schronami odpornymi na uderzenie broni jądrowej. „Zimna wojna” skończyła się i za fort wzięła się gospodarka rynkowa, jak się okazało najtrudniejszy przeciwnik.

Balcerowicz chciał zburzyć

Po koniec lat 90. fort okazał się zbędny dla wojska. W 2002 r. trafił bez przetargu w ręce Narodowego Banku Polskiego, który zamierzał tam wywieźć złoto z siedziby na Placu Powstańców Warszawy. W Zegrzu miał powstać skarbiec na wzór amerykańskiego Fortu Knox. Agencja Mienia Wojskowego sprzedała NBP fort za prawie 16 mln zł. Bank zlecił wykonanie projektu inwestycji. Opracowany plan przewidywał zburzenie części fortu. „Dziwnym” trafem konserwator zabytków nie stawiał oporów. Fort znalazł obrońców tylko wśród miłośników fortyfikacji.

Skrzypek i Belka usiłowali sprzedać

Bank skarbca nie wybudował, bo… zabrakło mu pieniędzy. Potencjalni wykonawcy żądali kwoty dwukrotnie wyższej od tej jaką bank zarezerwował na inwestycję. W 2009 r. NBP poddał się i ogłosił przetarg na sprzedaż nieruchomości żądając prawie 29 mln zł. Nie znaleźli się szaleńcy, którzy gotowi byliby wyłożyć taką sumę. 5 grudnia 2013 r. odbędzie się kolejny przetarg. Tym razem cena wywoławcza to 14 mln zł. Obawiam się, że to nadal za dużo. Bezsprzecznie atrakcyjniejsza cytadela modlińska znalazła nabywcę za cenę 18 mln zł.

Kowalski ocali ?

Ciągle wierzę, że znajdzie się bogaty Kowalski, który kupi i zaopiekuje się doskonale zachowaną perełką rosyjskiej sztuki fortyfikacyjnej. Fort może stać się niezwykłą atrakcją turystyczną, podobnie jak fortyfikacje za zachodzie Europy, np. francuskie i belgijskie. W Polsce też mamy przykłady właściwego zagospodarowania obiektów fortyfikacyjnych: giżycka Twierdza Boyen, Twierdza Osowiec, Twierdza Kłodzko.

Umocnienie Duże w Zegrzu ma świetne położenie i doskonale zachowane elementy fortyfikacyjne. To jego wielkie atuty. Może po 120 latach fort wreszcie przestanie się martwić o swoją przyszłość…